کول چاه یا کول گذاری چاه چیست؟
با کاهش منابع آب‌های سطحی در بسیاری از نقاط جهان صنایعی همچون کشاورزی و صنایع تولیدی با مشکلات و چالش‌های متعددی مواجه می‌شوند به همین دلیل حفر چاه می‌تواند یک راهکار مؤثر و کاربردی برای تأمین آب مورد نیاز باشد. تقویت دیواره‌های چاه خصوصاً چاه‌های عمیق و جلوگیری از ریزش خاک، سنگ، نفوذ جانوران، نفوذ ریشه درختان و … به داخل آن اهمیت بالایی خواهد داشت به همین دلیل از کول چاه استفاده می‌شود. کول یا کبل چاه در اصل انواع مختلفی داشته و می‌تواند مزایای متعددی داشته باشد. در ادامه این مطلب به بررسی کول و نحوه کول گذاری چاه پرداخته خواهد شد.
کول چاه چیست؟
کول چاه در حقیقت یکی از جمله اجزای اصلی چاه‌های آب است که به منظور محافظت از دیوارها و جلوگیری از ورود عوامل خارجی به داخل چاه استفاده می‌شود. این وسیله می‌تواند از مواد مختلفی از جمله بتن، فلز، پلاستیک و … تولید شود اما رایج‌ترین آن‌ها کول‌های بتنی مسلح شده با میلگردهای آهنی هستند که در ابعاد و اندازه‌های مختلفی تولید می‌شوند. از جمله مهم‌ترین ویژگی‌ها کول چاه می‌توان به مواردی همچون تنوع بالا، مقاومت مکانیکی عالی، طراحی ساده، نصب و اجرای راحت، ماندگاری بالا و … اشاره داشت. این وسیله می‌تواند کاربردهای متعددی داشته باشد که مهم‌ترین آن‌ها شامل موارد زیر هستند:
- ساخت انباری چاه‌های فاضلاب
- ذخیره‌سازی آب باران
- استفاده در صنعت کشاورزی به منظور آبیاری باغات و مزارع
- استفاده به عنوان سیستم‌های جمع‌آوری آب
- محافظت از دیوارها انواع چاه‌های آب، فاضلاب و … در برابر ورود ریشه درختان، گیاهان و …
انواع کول چاه
همانطور که گفته شد یکی از مهم‌ترین مزیت‌های کول‌های چاه تنوع بالای آن‌ها است چرا که می‌توانند بر اساس فاکتورها و پارامترهای مختلفی دسته‌بندی شوند. اگرچه کول‌ها می‌توانند از نظر اندازه و ابعاد، طراحی و ساختار و… تنوع بالایی داشته باشند اما مهم‌ترین فاکتور دسته‌بندی آن‌ها جنس مواد سازنده است و بر همین اساس این کول‌ها به 3 دسته اصلی تقسیم می‌شوند.
کول‌های پلاستیکی
کول‌های پلاستیکی یا پلیمری از جمله کول‌های مدرن و جدیدی هستند که از ویژگی‌های منحصربه‌فردی همچون وزن کم، نصب و اجرای ساده، ماندگاری و دوام بالا، قیمت مناسب و … برخوردار هستند. این کول‌ها معمولاً برای پروژه‌های کوچک و خانگی کاربرد بیشتری دارند.
کول‌های فلزی
کول‌های فلزی هم از جمله کول‌هایی هستند که با استفاده از فلزات ضد زنگ ساخته شده و برای پروژه‌هایی که نیازمند تقویت بیشتری هستند به کار خواهند رفت. کول گذاری چاه با استفاده از این کول‌ها می‌تواند مزیت‌های متعددی همچون مقاومت عالی، ماندگاری بالا و … داشته باشد اما مهم‌ترین ایراد و چالش این کول‌ها قیمت بالا و نصب سخت آن‌ها خواهد بود.
کول‌های بتنی
کول‌های بتنی که رایج‌ترین نوع کول‌های چاه هستند از ترکیب شن، ماسه، سیمان، آب و میلگردهای فلزی ساخته می‌شوند و می‌توانند استحکام و مقاومت بالایی در برابر فشار آب، تنش‌های مکانیکی و … داشته باشند. این کول‌ها از نظر سایز، ابعاد، ضخامت، شکل ظاهری و … تنوع بالایی دارند و در بسیاری از پروژه‌های بزرگ و کوچک به کار می‌روند.
انواع کول چاه از نظر شکل ظاهری
در کنار جنس مواد سازنده، کول‌ها از نظر شکل ظاهری نیز می‌توانند انواع مختلفی داشته باشند اما رایج‌ترین آن‌ها شامل کول‌های تخم مرغی و کول‌های میله‌ای هستند:
- کول تخم مرغی نوعی از کول‌های چاه بوده که ظاهری شبیه به تخم مرغ داشته و عموماً در بخش انباره چاه به کار می‌رود. این کول‌ها معمولاً در محفظه جمع‌آوری فاضلاب استفاده می‌شود. تمیز کردن راحت‌تر چاه، رسوب کمتر دیواره‌های چاه، داشتن سطح تماس بالا با دیواره‌های چاه به دلیل طراحی خاص، مقاومت و استحکام بالا و … از مهم‌ترین مزیت‌های این کول‌ها هستند هرچند که مهم‌ترین ایراد آن‌ها نصب و اجرای سخت به دلیل طراحی پیچیده و سختی است که دارند.
- کول‌های چاه میله‌ای نیز از جمله کول‌هایی هستند که به شکل استوانه بوده و معمولاً در قسمت عمودی چاه استفاده می‌شوند. ساخت و نصب ساده‌تر، حمل و نقل راحت، مقاومت و استحکام بالا، تنوع زیادی در سایز و ابعاد و … از مهم‌ترین مزیت‌های این کول‌ها هستند هرچند که مهم‌ترین ایراد آن‌ها سطح تماس کمتر با دیواره‌های چاه خواهد بود و رسوبات بیشتری نسبت به کول‌های بیضوی و تخم مرغی به دیواره خود جذب می‌کنند که باعث سخت‌تر شدن نظافت چاه خواهند شد.
مراحل اصلی کول گذاری چاه و نکات مهم آن
همان‌گونه که گفته شد کول گذاری چاه به 4 دلیل اصلی انجام می‌شود که شامل جلوگیری از ریزش دیواره‌های چاه، افزایش طول عمر چاه، افزایش ایمنی چاه‌ها و سهولت در لایروبی و نظافت جاه خواهند بود. برای کول گذاری چاه‌ها باید مراحل مختلفی را انجام داد که به شرح زیر می‌باشند:
مرحله اول: انتخاب کول مناسب
در مرحله اول لازم است که چاه در ابعاد و عمق مورد نظر حفر شود و سپس کول‌های مناسب آن انتخاب شود. برای انتخاب کول لازم است که به نکاتی همچون ابعاد چاه، عمق چاه، نوع کاربری چاه، حجم آب و انبار چاه و … توجه داشت.
مرحله دوم: قرار دادن کول‌ها در داخل چاه
بعد از انتخاب کول مناسب نوبت به قرار دادن آن در داخل چاه می‌رسد. در این مرحله باید کول‌ها از پایین به بالا در اطراف دیواره چاه چیده شوند. در برخی از مواقع از کول‌های انباری به صورت افقی و در برخی دیگر از کول‌های میله‌ای به صورت عمودی استفاده خواهد شد.
مرحله سوم: طوقه چینی
در مرحله سوم و بعد از قرار دادن کول‌ها در داخل چاه نوبت به طوقه چینی یا آجر چینی دور دهانه چاه می‌رسد. این کار به منظور جلوگیری از ریزش احتمالی دیواره‌های چاه انجام خواهد شد و می‌تواند به استحکام و ماندگاری کول‌ها نیز کمک کند.
از جمله مهم‌ترین نکاتی که در زمان کول گذاری چاه باید در نظر گرفت می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:
- در زمان گول گذاری استفاده از مقنی‌های مجرب و حرفه‌ای الزامی است.
- برای انتخاب نوع کول (میله‌ای یا انباری) و سایز آن باید به نوع خاک و عمق چاه و همچنین کاربری چاه توجه داشت.
- در مناطقی که دارای خاک سست و متخلخل است حتماً باید چاه‌های آب کول گذاری شوند چرا که احتمال ریزش آن‌ها بیشتر است.
- کول گذاری و طوقه چینی حتماً باید توسط افراد ماهر و باتجربه انجام شود تا از ریزش و پر شدن چاه جلوگیری شود.
قیمت کول چاه و هزینه‌های کول گذاری
کول چاه می‌تواند تنوع بسیار زیادی داشته باشد به همین دلیل قیمت آن می‌تواند تحت تأثیر فاکتورها و پارامترهای مختلفی باشد. از مهم‌ترین عوامل مؤثر بر قیمت کول چاه می‌توان به نوع کول و جنس آن، سایز و ابعاد آن، شکل ظاهری و کاربردهای کول، برند و شرکت سازنده، متراژ چاه، کیفیت ساخت کول و … اشاره داشت.
هزینه‌های کول گذاری نیز می‌تواند تحت تأثیر فاکتورهایی همچون میزان مهارت و تجربه نصاب و مقنی، عمق چاه، تعداد و نوع کول‌ها، هزینه‌های حمل و نقل و … قرار داشته باشد.
جمع‌بندی
کول چاه ابزاری است که به منظور تقویت و مقاوم‌سازی دیواره‌های چاه استفاده شده و تنوع بالایی از نظر جنس مواد سازنده، شکل ظاهری و طراحی، سایز و ابعاد، ضخامت و … دارد. کول گذاری چاه‌ها نیز در سه مرحله حفاری چاه و انتخاب کول، قرار دادن کول در چاه و طوقه چینی انجام خواهد شد.