ترمومتر کلمه فرانسوی و نام دیگر این وسیله است. معمولا این محصول کاربردها و ویژگی‌های متعددی دارد و در مشاغل گوناگونی از آن استفاده می‌شود. شما می‌توانید در داخل منزل خودتان یک ترمومتر داشته باشید و دمای اتاق را با آن اندازه گیری کرده و در روند مصرف انرژی صرفه جویی کنید. اکثر ترمومترها از ترکیب حباب‌های جیوه‌ای در داخل سنسور دما برای اندازه گیری میزان گرما یا سرمای محیط ساخته شده‌اند.
امروزه این وسیله با داشتن مادون قرمز برای اندازه گیری دمای محیط جایگزین مناسبی برای ترمومترهای جیوه‌ای است. این وسیله برای اولین بار توسط یک پزشک ایتالیایی اختراع شد اما استانداردهای لازم برای معاینه بیماران در آن وجود نداشت و در قرن ۱۷ تا ۱۸ میلادی توسط دانشمندان دیگری این وسیله تکمیل شد. این ترمومتر منحصر به فرد قابلیت مقیاس اندازه گیری درجه حرارت استاندارد را داشته و طرفداران زیادی از آن استقبال کردند.
اولین بار کدام دانشمند دماسنج را کشف کرد؟
گالیله اولین دانشمندی بود که وسیله‌ای را اختراع کرد در آن ظرفی قرار داشت که با وارونه کردن آن هوای داخل ظرف شیشه منبسط یا منقبض شده و باعث تغییر در ارتفاع سطح مایعات گردید. در ابتدای سال ۱۷۰۰ تا ۱۷۳۰ اولین دماسنج جیوه‌ای توسط دانشمند هلندی به نام گابریل ساخته شد و مورد استفاده پزشکان قرار گرفت.
این وسیله دارای ۳۲درجه سانتی گراد در نقطه ذوب یخ و تا دمای ۹۶ درجه بود و مقیاس این استاندارد برای اولین بار توسط آندرس سلسیوس در سال ۱۷۴۲ اندازه گیری و تعیین شد.
چرا از جیوه در ترمومترها استفاده می‌کنند؟
جیوه ماده‌ای است که با افزایش و کاهش دما تغییر شکل داده و به صورت ثابت و معین باقی می‌ماند؛ بنابراین ماده مناسبی برای استفاده در دماسنج است. معمولا جیوه با گرمای بیش از حد سریع منبسط شده و با انجماد و سرمای شدید به انتهای ترمومتر می‌رسد. جیوه معایب متعددی برای بدن انسان‌ها دارد اگر دماسنج شما دچار مشکلی شده و یا اتفاقی بیفتد و آن بشکند. جیوه داخل ترمومتر بسیار خطرناک بوده و اگر انسان تماس پوستی با آن حاصل کند؛ از طریق پوست به بدن وارد شده و صدمات جبران ناپذیری را به اشخاص وارد می‌کند.
به چه صورت ترمومترها را درجه بندی می‌کنند؟
برای تثبیت مایع داخل دماسنج بهتر است که ابتدا ترمومتر را داخل ظرفی پر از یخ قرارداده و هرجایی جیوه در آن قرار گرفت را علامت بزنید و به آن نقطه صفر در ترمومتر می‌گویند. پس از آن با قرار دادن ترمومتر بر روی بخار آب جوش جیوه در هر نقطه‌ای از آن که توقف کند علامت زده و عدد ۱۰۰ را به آن اختصاص دهید. در هنگام انجام آزمایش آبی که از آن برای اندازه‌گیری جیوه استفاده می‌کنید باید خالص و بدون هیچ گونه آهکی باشد. پس از آن که عدد صفر و صد بر روی ترمومتر را علامت زدید به ترتیب عددهای دیگر را بر روی دماسنج مشخص کنید.
انواع دماسنج ها
این ابزار یکی از بهترین اختراع بشر بود و نمونه ساده آن اولین‌بار توسط گالیله در سال 1592 اختراع شد. انواع مختلفی دارد چون جیوه در درجه منفی 39 درجه سانتیگراد منجمد می‌شود و نمی‌توانید با آن سرمای کمتر از منفی 35 درجه سانتیگراد را اندازه‌گیری کنید.
دماسنج جیوه ای
جیوه یکی از مواد مناسب در ساخت ترمومتر است. جیوه با افزایش دما حجم و شکل آن ثابت می‌ماند و با گرم‌شدن جیوه و انبساط آن در داخل شیشه باریک دماسنج تا حدی بالا می‌رود و اگر دیگر گرما داده نشود جیوه در شیشه باریک به سمت پایین حرکت می‌کند و در دمای محیط ثابت می‌ماند. دماسنج الکلی هم اساس کارکرد آن مانند جیوه‌ای است هر دو در انتهای خود دارای یک مخزن هستند که در داخل آن موادی مانند جیوه و الکل قرار دارد که با گرم‌شدن و سرد شدن محیط می‌توانید به شیشه نگاه کنید که به سمت بالا یا پایین حرکت می‌کند و با خط‌های مندرج روی شیشه ترمومتر می‌توانید بر حسب واحد، دمای محیط را اندازه‌گیری کنید.
دماسنج گازی
این ترمومترها دارای یک مخزن با حجم ثابت هستند همچنین در آن مقدار معینی گاز وجود دارد که کنترل شده است. با قرارگرفتن این ترمومتر در محیط‌های گرم فشار گاز در داخل مخزن افزایش میابد و فشارسنج تعیین می‌کند که دما در آن محیط گرم چقدر است. بیشتر در ادارات، ساختمان‌ها و مؤسسات مورداستفاده قرار می‌گیرد.
دماسنج الکتریکی
این دماسنج توسط سنسورهای الکتریکی خود دما را اندازه‌گیری می‌کند. کاربرد این ترمومتر بیشتر در صنعت است و همچنین قادرند که دماهای بسیار پایین را تا دمای بالا اندازه‌گیری نماید. معمولاً این نوع ترمومتر در دو نوع مقاومتی و ترموکوپل هستند. ترمومترهای مقاومتی الکتریکی به‌صورت یک سیم بلند و ظریف هستند که با نام آن پرتب سیمی است. با استفاده از سیم آن می‌توان دور جسمی که دمای آن را می‌خواهید اندازه بگیرید بپیچید یا در داخل آن قرار دهید.
ترموکوپل
این وسیله هم برای اندازه‌گیری دما استفاده می‌شود و در این وسیله از خاصیت انبساط و انقباض جسم جامد استفاده می‌گردد. این دماسنج نیروی محرکه الکتریکی را برسی می‌کند و با اندازه‌گیری دقیق‌تر به شما نشان می‌دهد. گسترده ترموکوپل به موادی که از آن ساخته می‌شود بستگی دارد و جنس این گسترده از پلاتینیم و ایریدیوم است. مزیت ترموکوپل به‌خاطر جرم کوچک آن است که به‌سرعت زیاد با سیستمی که می‌خواهد دمایش را اندازه‌گیری کند تعادل گرمایی برقرار می‌کند و به‌سادگی روی آن تأثیر می‌گذارد.
ترمیستور
یک دماسنج نیمه رسانا است که بر عکس فلزات ضریب مقاومتی منفی دارد. مقاومت ترمیستور به شکل‌نمایی با دما تغییر می‌کند. این وسیله بسیار حساس بوده همچنین می‌توانید از آن به‌عنوان جبران‌کننده مدارهای الکتریکی استفاده کنید.
آذرسنج
عملکرد این ترمومتر بر پایه نور انتشاریافته از جسم است که دمای جسم را اندازه‌گیری می‌کند. اجسام سیاه یک دمای نور را نشان می‌دهد و نتیجه می‌گیریم که کاربرد آذرسنج در دماهای بالا سرخ بوده و برای آهن بالای 500 درجه سانتیگراد است. مزیت‌های آذرسنج اندازه‌گیری دماهای بالا، اندازه‌گیری دمای اجسام دور از دسترس، اندازه‌گیری دمای اجسام کوچک و محرک و هیچ قسمت دستگاه آذرسنج در معرض آسیب از طریق گرما نیستند.
دماسنج انبساط سیال
یکی از باصرفه‌ترین، و رایج‌ترین دماسنج و تطبیقی‌ترین وسایل اندازه‌گیری دما در صنعت است.
چگونه ترمومتر مناسبی از بازار خریداری کنید؟
برای خرید دماسنج مناسب شما در ابتدا باید با توجه به نیاز خودتان محصولات متنوع داخل بازار را بررسی کنید. معمولا ترمومترها کاربردها و انواع متنوعی در فروشگاه‌ها دارند و در تمام مشاغل صنعتی مثل معادن و پالایشگاه‌های نفت از آن استفاده می‌شود. قیمت‌های این وسیله بر اساس کارکردهایی که دارد متفاوت است و معمولا کمترین قیمت این محصول به ترمومتر جیوه‌ای اختصاص پیدا کرده است و بیشترین قیمت آن به ترمومترهایی که برای مشاغل حساس و مهم استفاده شده مربوط می‌گردد.