وال مش چیست؟ راهنمای کامل طراحی و اجرای وال مش

وال مش، به عنوان یک سیستم نوین مهار دیوارهای غیر سازه ای در سال‌های اخیر به‌عنوان جایگزینی موثر برای روش‌های سنتی مانند وال پست فلزی مورد توجه قرار گرفته است. اهمیت وال مش در بهبود کارایی دیوارهای تیغه‌ای در برابر زلزله، موجب شده تا استفاده از این فناوری نوین در طراحی و اجرای اجزای غیرسازه‌ای ساختمان، به یک ضرورت مهندسی تبدیل شود. با انتشار پیوست ششم استاندارد 2800 و الزام به کنترل رفتار دیوارهای غیرسازه‌ای در برابر نیروهای جانبی مانند باد و زلزله، وال مش به عنوان راهکاری نوین و مورد تأیید آیین‌نامه‌ای شناخته شده است.

وال مش چیست؟

با حذف تدریجی وال پست‌های فلزی از جریان ساخت‌وساز، رویکرد مهندسی ساختمان به سمت استفاده از روش‌های نوین متمایل شده است. در این میان، سیستم وال مش با ساختار ساده و عملکرد مؤثر، جایگاه ویژه‌ای در پروژه‌های مختلف پیدا کرده است.

اجزای اصلی سیستم وال مش

سیستم وال مش از سه جزء اصلی تشکیل شده است که در کنار یکدیگر، دیوار را در برابر نیروهای جانبی پایدار می‌سازند:

1. توری فایبرگلاس (مش الیاف شیشه): این توری سبک و مقاوم، بافته‌شده از الیاف شیشه است که به‌صورت نواری یا سرتاسری بر سطح دیوار قرار می‌گیرد.این توری ها دارای خواص مقاومتی خوب هستند و از استحکام بالایی برخوردارند.این توری معمولا در نوع E-glass و مقاوم به قلیا یا AR تولید می‌شود.
2. پلاستر سیمانی یا گچی: در سیستم وال مش، لایه‌ای از پلاستر سیمانی یا گچی روی توری اجرا می‌شود. این لایه، علاوه بر محافظت از مش فایبرگلاس، آن را در جای خود تثبیت کرده و به شکل مؤثری به دیوار متصل می‌سازد. نتیجه این فرآیند، تشکیل یک سطح یکپارچه است که دیوار غیرباربر را در برابر نیروهای جانبی مقاوم‌تر می‌کند.
3. نبشی منقطع: نبشی ها با نصب در فواصل مشخص حرکت دیوار به سمت خارج از صفحه را محدود کرده و پایداری کلی سیستم را بهبود می‌بخشند.

این روش، به‌طور کامل از المان‌های سنگین یا فلزی مانند قوطی، ناودانی یا حتی میلگرد بستر بی‌نیاز است؛ در نتیجه، اجرای آن سریع‌تر، سبک‌تر و اقتصادی‌تر انجام می‌شود.

تفاوت با روش سنتی وال پست فلزی

در سیستم‌های سنتی، مهاربندی دیوارها عمدتاً با استفاده از وادارهای فلزی قائم یا افقی انجام می‌شد. این روش با وجود سادگی اولیه، در عمل محدودیت‌ها شکلاتی مانند وزن زیاد، خوردگی، اجرای پیچیده و هزینه‌های بالا داشت. در مقابل، وال مش با بهره گیری از مصالح ارزانتر و سبکتر، دارای اجرای آسان و پایداری بالاست که باعث شده به عنوان گزینه ای مناسب برای جایگزینی با روش وال پست در نظر گرفته شود.

عملکرد لرزه ای وال مش

در یک زلزله متوسط یا شدید، دیوارهای غیرسازه‌ای معمولاً دچار آسیب یا ریزش می‌شوند. سیستم وال مش با بهره گیری از مش فایبرگلاس و پلاستر، مقاومت دیوار را در برابر نیروهای جانبی افزایش می‌دهد. این ساختار یکپارچه با ایجاد یک ساختار منسجم و انعطاف‌پذیر، به دیوارها کمک می‌کند تا در برابر نیروهای جانبی ناشی از زلزله مقاومت بهتری داشته باشند. این رفتار نه‌تنها مانع ریزش مصالح می‌شود بلکه انسجام کلی دیوار را نیز حفظ می‌کند.

این سیستم، به‌ویژه در دیوارهای پیرامونی، تیغه‌های داخلی سبک و دیوارهای همجوار با همسایه، نقش مؤثری در افزایش ایمنی و کنترل خسارات ثانویه ناشی از زلزله ایفا می‌کند.

جایگاه قانونی وال مش و بررسی در استاندارد 2800

طبق پیوست ششم استاندارد 2800 (مربوط به طراحی و اجرای اجزای غیرسازه‌ای)، دیوارهای داخلی، تیغه‌ها و جداکننده‌ها باید به‌گونه‌ای طراحی و اجرا شوند که در زلزله دچار شکست، جداشدگی یا سقوط نشوند. در بندهای 3-6 و 4-6 این پیوست تأکید شده است که دیوارهای غیرسازه‌ای باید یا به‌صورت کاملاً مستقل از سازه مهار شوند، یا اگر به سازه متصل می‌شوند، اتصال آن‌ها به شکلی باشد که بتواند نیروهای جانبی را تحمل کند و در عین حال، جابه‌جایی‌های احتمالی سازه در هنگام زلزله را بدون آسیب یا جداشدگی دیوار امکان‌پذیر سازد.

سیستم وال مش مبتنی بر مش فایبرگلاس، پلاستر و نبشی منقطع، با در نظر گرفتن ضوابط مذکور، به‌صورت مستقیم با استاندارد 2800 منطبق است. سازمان نظام مهندسی نیز، استفاده از روش‌هایی مانند وال مش را با رعایت الزامات طراحی و اجرای صحیح، مجاز اعلام کرده‌ است. در واقع، تا زمانی که معیارهای مقاومت در برابر نیروهای جانبی، حفظ عملکرد سازه و پوشش کامل دیوار رعایت شود، بهره‌گیری از راهکارهای جایگزینی نظیر وال مش، مبنای فنی و اجرایی قابل قبولی دارد.

مقایسه وال مش و وال پست فلزی

انتخاب بین این دو سیستم، تابعی از شرایط سازه‌ای، بودجه، سطح مهارت تیم اجرایی و اولویت‌های کارفرما است. با این حال، وال مش در بسیاری از پروژه‌های جدید، به‌دلیل مزایای عملکردی، اجرایی و اقتصادی، به گزینه‌ای ارجح تبدیل شده است. در ادامه، این دو سیستم در چند مورد مختلف مقایسه می‌شوند.

جزئیات اجرایی و سرعت نصب

• وال مش: نیاز به تجهیزات پیشرفته یا نیروی متخصص ندارد و با ابزارهای معمول ساختمانی قابل اجراست.
• وال پست فلزی: نیازمند عملیات جوشکاری است و کنترل کیفیت آن وابسته به دقت نصب و تجربه اکیپ اجرایی است.

وزن و اثر بر سازه

• وال مش: با توجه به سبکی مش فایبرگلاس و حذف مقاطع فلزی، افزایش وزن قابل توجهی برای دیوار به همراه ندارد و اثر اضافی بر اسکلت سازه نمی‌گذارد.
• وال پست فلزی: استفاده از پروفیل‌های فولادی موجب افزایش وزن مرده دیوار می‌شود که ممکن است در محاسبات لرزه‌ای مؤثر واقع شود، به‌خصوص در سازه‌های بلندمرتبه.

هزینه تمام‌شده و بهره‌وری اقتصادی

• وال مش: با کاهش حجم مصالح فلزی، حذف میلگرد بستر و صرفه‌جویی در زمان اجرا، هزینه تمام‌شده در پروژه‌های میان‌مقیاس و بزرگ را کاهش می‌دهد.
• وال پست فلزی: با توجه به افزایش هزینه خرید پروفیل، نیروی متخصص و زمان اجرایی بیشتر، معمولاً هزینه بالاتری نسبت به سیستم وال مش دارد.

مصالح مورد استفاده

• وال مش :شامل توری فایبرگلاس (مقاوم در برابر قلیا یا معمولی)، پلاستر (گچی یا سیمانی)، پروفیل نبشی یا ناودانی و چسب اپوکسی است.
• وال پست فلزی : شامل وادارهای قائم و افقی، میلگرد بستر، پروفیل نبشی یا ناودانی و بست ارتجاعی است.

طراحی وال مش؛ اصول فنی و نکات کلیدی

در فرآیند طراحی وال مش، رعایت اصول فنی و انطباق با الزامات آیین‌نامه‌ای از اهمیت بالایی برخوردار است. مراحل طراحی، از تعیین محدوده اجرا تا جزئیات اتصال و انتخاب مصالح پوششی، باید متناسب با نوع دیوار، شرایط لرزه‌ای و نیازهای معماری پروژه تدوین شود.

۱. بررسی نقشه های معماری و تعیین محل اجرای وال مش :در اولین مرحله، با بررسی نقش های پروژه، باید دیوارهایی که نیاز به اجرای وال مش دارند مشخص شوند. این شامل بخش‌هایی مانند جان‌پناه، دیوارهای داخلی و خارجی، اطراف بازشوها و راه‌پله‌ها است. بررسی‌ها باید بر اساس اصول و مقررات آیین‌نامه‌ای صورت گیرد.

۲. تهیه دفترچه طراحی و محاسبات وال مش :در این مرحله، محاسبات وال مش بر اساس شرایط پروژه، مطابق با ضوابط و دستورالعمل‌های ذکرشده در آیین‌نامه‌های اجرایی انجام می‌شود. کارشناس به بررسی موارد مختلفی از جمله تعداد طبقات ساختمان، محل قرارگیری دیوارها در طبقات، مصالح مورد استفاده در ساخت دیوارها، سرعت باد، میزان خطرپذیری منطقه و… می‌پردازد. همچنین بار مرده و زنده ساختمان به دقت محاسبه می‌شود تا طراحی اصولی وال مش‌ها امکان‌پذیر گردد. در این فرآیند عواملی مانند نوع اجرای وال مش، نوع و ابعاد توری، نوع پلاستر مورد استفاده و تعداد و ابعاد نبشی ها مشخص می‌گردد.

۳. تهیه نقشه جانمایی و اجرا :نقشه های جانمایی پس از اتمام محاسبات و بر اساس نتایج به‌دست‌آمده تدوین شده و شامل مشخصات کامل محل نصب وال مش و قطعات الحاقی آن در بخش‌های مختلف دیوار است. طراح با ارائه این نقشه‌ها و جزئیات اجرایی، مسیر اجرای صحیح و دقیق وال مش را برای تیم اجرایی مشخص می‌کند.

۴. متره و برآورد میزان مصالح مورد نیاز :در آخرین مرحله از طراحی وال مش، برآورد مقدار مصالح مورد نیاز براساس نقشه‌های اجرایی انجام می‌شود. این برآورد متناسب با نوع اجرای وال مش (نواری یا سرتاسری) و وسعت پروژه تعیین می‌شود.

اجرای وال مش؛ از نصب تا نظارت فنی

اجرای سیستم وال مش، به دلیل ماهیت نسبتاً نوین و متفاوت آن با روش‌های سنتی، نیازمند رعایت دقیق مراحل اجرایی و نظارت مستمر است تا عملکرد مطلوب در برابر نیروهای جانبی تضمین شود.

مراحل اجرای وال مش

دیوارچینی جهت اجرای وال مش : نخستین گام در اجرای وال مش، دیوارچینی است که بدون نیاز به وادارها یا میلگرد بستر انجام می‌شود. این مزیت باعث می‌شود مراحل دیوارچینی نسبت به وال پست‌های سنتی ساده‌تر و سریع‌تر پیش برود. دیوارچینی مطابق نقشه‌های اجرایی و الگوی چیدمان مشخص شده انجام می‌شود. عملیات دیوارچینی تا یک رج مانده به انتهای دیوار ادامه می‌یابد و رج آخر خالی گذاشته می‌شود تا فضا برای نصب مش فایبرگلاس و مصالح جداکننده فراهم باشد .این روش قابلیت اجرا بر روی انواع دیوارها نظیر بلوک سفالی، سیمانی، هبلکس، لیکا و آجر را دارد..

• اجرای لایه اول پلاستر : پس از تکمیل دیوارچینی، نوبت به اجرای لایه اولیه پلاستر می‌رسد. این لایه با هدف ایجاد بستری مناسب برای نصب مش، باید به‌طور یکنواخت روی سطح دیوار اجرا شود. ضخامت این لایه نباید کمتر از ۵ میلی‌متر باشد و رطوبت کافی آن نیز اهمیت دارد تا چسبندگی مطلوب برای نصب توری فراهم شود.این پلاستر می‌تواند گچی یا سیمانی باشد که انتخاب آن بر اساس نوع مش فایبرگلاس انجام می‌شود.
• نصب مش فایبرگلاس بر روی دیوار :مش فایبرگلاس بلافاصله پس از اجرای لایه اول پلاستر بر روی سطح مرطوب اجرا می‌شود. قرار گیری مش باید به گونه ای باشد که کاملا در ملات قرار گرفته و دچار کشیدگی یا چین خوردگی نشود.
• اجرای لایه دوم پلاستر : پس از نصب مش فایبرگلاس، مرحله بعدی اجرای لایه نهایی پلاستر یا اندود رویین است. این لایه باید حداقل 15 تا 20 میلی‌متر ضخامت داشته و به‌طور کامل سطح مش را پوشش دهد. دقت شود که پیش از اجرای این لایه جانمایی توری فایبرگلاس مجددا با نقشه چک شود زیرا پس از پلاستر کشی نهایی امکان تغییر محل مش وجود ندارد. نهایتا این لایه باید به طور کامل و به صورت طبیعی خشک شود تا مقاومت کافی پیدا کند. این مرحله نقش مهمی در تثبیت مش فایبرگلاس و ایجاد سطح نهایی مقاوم و یکپارچه دارد.
• نصب نبشی یا ناودانی : در گام پایانی اجرای وال مش نبشی‌ها یا ناودانی‌ها طبق نقشه‌های اجرایی در فواصل مشخص قرار می‌گیرند. این قطعات باید با استفاده از اتصالات مکانیکی مانند پیچ، پلاک، یا جوش به‌طور محکم تثبیت شوند و استفاده از چسب اپوکسی برای اتصال آن‌ها به سازه ممنوع است.

اجرای وال مش در دیوار های بالکن و جان پناه ها

اجرای وال مش در دیوارهای جان‌پناه و بالکن به‌صورت فول مش و با نوارهای قائم پیوسته انجام می‌شود تا کل سطح دیوار به‌طور یکنواخت مهار شود. مش الیاف شیشه باید حداقل مقاومت کششی ۱۵۰۰ نیوتن بر 5 سانتی‌متر عرض الیاف داشته و به کمک تسمه‌های مهاری که حداقل ۵۰ درصد طول دیوار را می‌پوشانند، به دال سقف و وجه بیرونی تیر متصل گردد. پیش از دیوارچینی، توری وال مش با طولی برابر دو برابر ارتفاع دیوار به‌علاوه ضخامت آن و ۳۰ سانتی‌متر برش خورده و بخشی از آن روی وجه بیرونی تیر یا دال قرار گرفته و تثبیت می‌شود. پس از تکمیل دیوارچینی، توری به داخل دیوار برگردانده شده و دو طرف دیوار با پلاستر سیمانی یا گچی پوشانده می‌شود تا مش کاملاً مدفون شود. تسمه‌ها باید با اتصالات مکانیکی (جوش، پیچ یا پرچ) نصب شوند و استفاده از هر نوع چسب ممنوع است. در دیوارهای بالکن، اجرای وال مش مشابه جان‌پناه است، اما در صورت تماس دیوار با ستون، باید جداسازی مناسبی برای جلوگیری از انتقال تنش‌ها انجام شود. همچنین، محل اتصال نوارهای وال مش باید حداقل ۱۰ سانتی‌متر همپوشانی داشته باشد تا عملکرد سازه‌ای بهینه حفظ شود.

جمع بندی

وال مش، به‌عنوان یک راهکار نوین و کارآمد در طراحی وال مش و اجرای وال مش برای مهار دیوارهای غیرسازه‌ای در برابر نیروهای جانبی، تحولی مهم در صنعت ساختمان به شمار می‌آید. این سیستم با ترکیب مش فایبرگلاس، نبشی منقطع و پوشش پلاستر، جایگزینی مقرون‌به‌صرفه، سبک و مقاوم برای وال پست‌های فلزی سنتی فراهم کرده است. رعایت اصول فنی در طراحی وال مش و اجرای دقیق آن مطابق با استاندارد ۲۸۰۰، دوام سازه‌ها را به طور چشمگیری افزایش می‌دهد.