موتورخانه که از آن با نام مکانیکال روم نیز نام می برند فضا یا اتاقی در ساختمان بوده که تمام کنترل کننده های الکتریکی و دستگاه های مکانیکی که برای سرمایش و گرمایش یک ساختمان نیاز هستند را در آنجا نگهداری می کنند. با توجه به اینکه برای حفظ دمای مناسب محیط در اماکن مسکونی، صنعتی، اداری و تجاری نیاز به تجهیزات گوناگون وجود دارد، ایجاد یک بخش در ساختمان برای نگهداری از دستگاه ها حائز اهمیت است. این روزها می توان در منازل مسکونی فضای کوچکی را مشاهده کرد که برای راه اندازی موتورخانه کافی هستند. در عین حال ساختمان های بزرگ و هتل ها، بیمارستان ها، کارخانه ها و دیگر اماکن نیاز به فضایی به مراتب بزرگتر دارند. محل قرار گرفتن موتورخانه معمولا جایی انتخاب می شود که دور از محیط افراد بوده و اتاق های زیرزمینی را بهترین مکان می دانند.
دلایل استفاده از موتورخانه
همانگونه که می دانید بشر از دیرباز تا به امروز برای حفظ گرما و سرمای محیط از تجهیزات مختلفی استفاده کرده است. در فصل تابستان تجهیزات سرمایشی مانند کولرهای اسپیلت و سایر لوازم سال هاست مورد استفاده قرار می گیرند. در طرف مقابل برای گرم کردن محیط در فصل زمستان باید از تجهیزاتی مانند بخاری، شومینه و غیره استفاده کرد. موتورخانه ها مکانی هستند که تجهیزات لازم برای راه اندازی این دستگاه ها را در خود نگهداری می کنند. علاوه بر این موتورخانه می تواند برای تامین آب گرم مورد نیاز افراد نیز عملکرد مناسبی داشته باشد. همین دلایل سبب شده اند که امروزه این فضا از ساختمان ها طرفداران زیادی به خود جلب کنند.
تجهیزات موتورخانه
بررسی تجهیزاتی که در موتورخانه نگهداری می شوند نشان می دهد که برای سرمایش و گرمایش از وسایل مختلفی باید استفاده کرد. از جمله مهم ترین اجزای تشکیل دهنده موتورخانه می توان به موارد زیر اشاره کرد.
-
دیگ یا بویلر
یکی از مهمترین تجهیزاتی که در موتورخانه نگهداری می شود، دیگ آب گرم یا بویلر است. ابتدا آب را وارد دیگ کرده و سپس برای داغ کردن آن از مشعل استفاده می کنند. پس از آن برای انتقال به رادیاتور و شوفاژ از لوله ها کمک گرفته می شود. آب گرم که در شوفاژ و رادیاتورها قرار می گیرد پس از مدت زمانی سرد شده و مجددا به دیگ بازگشت داده خواهد شد. این چرخه به صورت مداوم در حال تکرار است.
-
مشعل
یکی دیگر از تجهیزات موتورخانه که وظیفه دارد در زیر دیگ ها حرارت ایجاد کند، مشعل نام دارد. برای راه اندازی مشعل از انواع سوخت های فسیلی مانند گاز شهری، گازوئیل و بنزین می توان استفاده کرد. با این حال امروزه استفاده از گاز برای روشن نگه داشتن مشعل کاربرد بیشتری دارد. مشعل ها در دو مدل بدون دمنده و دمنده دار روانه بازار می شوند. نوع دمنده دار به واسطه بازدهی بالاتری که دارد، می تواند از خود حرارت بیشتری تولید کند.
-
سختی گیر
بررسی اجزای اصلی موتورخانه نشان می دهد که سختی گیر را نیز می توان در این میان قرار داد؟ این جز از موتورخانه وظیفه دارد املاح معدنی، کلسیم و غیره را از آب جذب کند. گرفتن سختی آب سبب می شود که از گرفتگی لوله های انتقال آن بتوان جلوگیری نمود. چنانچه از سختی گیر در موتورخانه استفاده نشود، پس از مدت زمانی نیاز به تعمیر و تعویض لوله ها خواهید داشت.
-
تجهیزات تبادل گرما و سرما
پس از اینکه آب گرم به شوفاژ و رادیاتورها انتقال داده می شود و سپس مجددا به دیگ برمی‌گردد، باید گرم شود. تجهیزاتی مانند فن کویل، رادیاتور و شوفاژ وظیفه دارند که در محیط، تهویه مطبوع را انجام دهند. علاوه بر این فن کویل را می توان یکی دیگر از تجهیزات موجود در این بخش نام برد.
-
چیلر
یکی از مهم ترین اجزای تشکیل دهنده موتورخانه، چیلر است. این بخش از موتورخانه وظیفه دارد محیط را خنک کند. اگر قصد خنک کردن محیط با استفاده از چیلر تراکمی آب خنک را دارید باید در این بخش از ساختمان برج خنک کننده را نیز به کار ببرید. در طرف مقابل چیلر هوا خنک به شکلی است که نیاز به برج خنک کننده ندارد.
-
پمپ موتورخانه
یکی دیگر از اجزای تشکیل دهنده موتورخانه، پمپ انتقال آب سرد و گرم است. با توجه به اینکه در ساختمان های چند طبقه موتورخانه مرکزی مشاهده می شود، برای آنکه آب با فشار کافی به سمت پایانه های سرمایش و گرمایش انتقال یابد از پمپ باید کمک گرفت. در واقع پمپ شوفاژخانه وظیفه دارد که فشار آب را افزایش داده و به گردش آن درون سیستم موتورخانه نیز کمک کند.
-
رادیاتور و ترموستات
از دیگر اجزای مهم در این فضا از ساختمان می توان به رادیاتور اشاره کرد. رادیاتور وظیفه دارد که انتشار گرمایش را به ساختمان انجام دهد. امروزه می توان رادیاتورها را در مدل های آلومینیومی، فولادی و برقی مشاهده کرد.
ترموستات نیز برای تنظیم دمای آب مورد استفاده قرار می گیرد. چنانچه دمای آب به میزان مشخص برسد و از آن بالاتر برود، این قطعه وارد عمل شده و مشعل را خاموش خواهد کرد.
علاوه بر مواردی که عنوان کردیم، از دیگر تجهیزات موجود در موتورخانه می توان به مخزن کندانس، سیستم کنترل هوشمند و همچنین ترمینال های گرما و سرما اشاره نمود.
نکات مهم برای افزایش کارایی موتورخانه
برای بهبود عملکرد موتورخانه و افزایش کارایی آن چند نکته را می توان در نظر گرفت.
عایق کاری لوله های رفت و برگشتی، موجب بهبود عملکرد موتورخانه می شود.
استفاده از درزگیر در اطراف در و پنجره نیز کمک می کند که از هدر رفت هوای خنک و گرم بتوان جلوگیری کرد.
سرویس موتورخانه موجب می شود که علاوه بر افزایش راندمان تجهیزات بتوان از خرابی قطعات مختلف نیز جلوگیری نمود.
به هیچ عنوان جرم گیری لوله ها، دیگ ها و رسوب گیری آن ها را فراموش نکنید. تنظیم مشعل موتورخانه و قرار دادن آن در دمای متعادل نیز از جمله نکاتی است که کارایی این بخش را بالاتر می برد.
انواع موتورخانه
موتورخانه ها را در انواع مختلف می توان مشاهده کرد. از جمله موتورخانه های صنعتی، مسکونی، تجاری، بیمارستانی، اداری و غیره که در اماکن مختلف مورد استفاده قرار می گیرد. در عین حال پرکاربردترین و مهم ترین موتورخانه ها، مدل های صنعتی و مسکونی هستند.
-
موتورخانه صنعتی
موتورخانه صنعتی که نیاز به مکان بزرگی دارد، برای صنایع بزرگ و کارخانه ها به کار گرفته می شود. علاوه بر این تجهیزاتی که در موتورخانه های صنعتی به کار می روند سایز بزرگی دارند.
-
موتورخانه مسکونی
برای سرمایش و گرمایش محیط های مسکونی معمولا موتورخانه ای کوچک را راه اندازی می کنند. اگر بخواهید برای هر واحد از ساختمان یک بخش را به عنوان موتورخانه در نظر بگیرید، هزینه های زیادی را پرداخت خواهید کرد. معمولا در زیرزمین خانه ها و اماکن مسکونی یک بخش جداگانه برای نگهداری از این تجهیزات قرار می دهند. توصیه ما این است زیر زمین را به عنوان موتورخانه مورد استفاده قرار دهید.
فواید موتورخانه
در مقایسه با تجهیزات دیگر و سیستم های گرمایشی مانند پکیج، موتورخانه ها فواید بسیار بیشتری دارند. فراموش نکنید که موتورخانه ها علاوه بر مزایایی که دارند از معایبی نیز برخوردار هستند. با این حال مهم ترین مزیت موتورخانه، عمر طولانی آن ها نسبت به سایر سیستم های گرمایشی و سرمایشی خواهد بود.
علاوه بر این جهت راه اندازی موتورخانه در ساختمان مسکونی هزینه های بسیار کمی را پرداخت خواهید کرد.
تعمیر موتورخانه و سرویس آن نیز در مقایسه با سیستم های گرمایشی ویژه بسیار مناسب تر و خوش قیمت تر است.